Op de 151e verjaardag van Rudolf Steiner wil ik wijzen op twee potentieel interessante publicaties, die afgelopen najaar in Duitsland verschenen. Zij zijn een indicatie voor het feit dat er vanuit academische milieus langzaamaan toch meer belangstelling komt voor leven en werk van Rudolf Steiner.
In dit geval gaat het om filosofische werken van het soort dat in Nederland niet zo snel lezers zal vinden. Deze filosofische berglucht is niet onze natuurlijke intellectuele habitat.
Een uitvoerige bespreking moet u hier ook niet verwachten. Daarvoor is ondergetekende niet echt toegerust. En was hij dat wel, dat nog zou lezing van beide werken daarvoor noodzakelijk zijn en daar zal het niet op korte termijn van komen.

Het eerste boek is getiteld “Philosophie und Anthroposophie. Die philosophische Weltanschauung Rudolf Steiners. Grundlegung und Kritik“. De auteur, Hartmut Traub, is iemand die zich vooral met de filosofie van Fichte heeft beziggehouden. Op 1040 (!) bladzijden doet hij een uitvoerige poging om het filosofische werk van Rudolf Steiner, vooral de Filosofie der Vrijheid en Waarheid en Wetenschap, zowel in hun oorspronkelijke vorm als in de door Steiner zelf verzorgde latere herdrukken, grondig te analyseren en te beoordelen. Het is voor het eerst en daarom verheugend dat dit aspect van Steiners werk vanuit de filosofische vakwereld serieus wordt genomen. Uit de inleiding, waarin de conclusies alvast worden samengevat, krijg je wel de indruk dat er volgens de auteur veel is aan te merken op de consistentie en steekhoudendheid van Steiners filosofische werken, en helemaal op de manier waarop ‘de antroposofen’ hiermee zijn omgegaan. Maar in hoeverre deze conclusies juist zijn en de ietwat pedante toon van de auteur rechtvaardigen, moet ik hier in het midden laten. We zullen eerst maar de recensies in ‘de bladen’ afwachten. Een eerste bespreking, van Ansgar Martins, is hier en hier te lezen.

Het tweede boek draagt de intrigerende titel “Die 25 Jahre der Philosophie“. Het is van de hand van Eckart Förster, o.a. hoogleraar filosofie aan de Johns Hopkins University in Baltimore. Hij is een academische filosoof met een antroposofische achtergrond, getuige zijn interessante artikel in Die Drei over Steiners zgn. Bologna-voordracht, dat op het weblog van Michel Gastkemper is te vinden, onder het kopje Bologna.
Om het kort te houden citeer ik hier ter verklaring van de titel de tekst van de website van de uitgever:
“Kant behauptete, dass es vor der “Kritik der reinen Vernunft” von 1781 gar keine Philosophie gegeben habe, und 1806 erklärte Hegel, dass die Philosophie nun beschlossen sei. Hätten beide mit ihren Behauptungen recht gehabt, würde sich die Geschichte der Philosophie, die wir normalerweise auf zweieinhalb Jahrtausende berechnen, auf 25 Jahre reduzieren.

“Die 25 Jahre der Philosophie” ist der Versuch, den Gedanken, dass die Philosophie 1781 beginnt und 1806 beschlossen ist, nachzuvollziehen und zu verstehen. Eckart Förster untersucht die Gründe, die Kant und Hegel zu ihren Aussagen bewegt haben, sowie die Schritte, die in so kurzer Zeit von Kants ‘Anfang’ zu Hegels ‘Ende’ führen konnten. Er kommt zu dem überraschenden Ergebnis, dass sowohl Kant als auch Hegel in einem unerwarteten aber gewichtigen Sinn recht haben.”

Steiner komt  in dit boek niet ter sprake en wordt alleen in de literatuuropgave genoemd. Maar de beschouwing mondt uit in de mogelijke voortzetting van de filosofie als ‘scientia intuitiva’, waarbij o.a. het gedachtegoed van Goethe een prominente rol speelt. En daarmee komt Steiner impliciet in beeld. Het zal ook niet zonder betekenis zijn dat het boek is opgedragen aan Frank Teichmann.
Een Engelse uitgave zal in de loop van dit jaar verschijnen.

Hartmut Traub: Philosophie und Anthroposophie. Die philosophische Weltanschauung Rudolf Steiners. Grundlegung und Kritik.
Stuttgart : Kohlhammer, 2011. – 1040 p.
ISBN 987-3-17-022019-5. – € 84,95

Eckart Förster: Die 25 Jahre der Philosophie.
Frankfurt am Main : Klostermann, 2011. – 400 p.
(Philosophische Abhandlungen ; Band 102)
ISBN 978-3-465-03710-1. – € 52,95

(Herman)